Bệnh thương hàn ở gà (bệnh Salmonellosis trên gà) hay còn được gọi là bệnh bạch lỵ là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn mang tên Salmonella gallinarum pullorum gây nên. Đây là căn bệnh có tốc độ lây lan nhanh chóng, gây thiệt hại nặng nề cho người chăn nuôi. Thanke.net sẽ chia sẻ chi tiết về nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và cách phòng trị dứt điểm căn bệnh nguy hiểm này.
Có nhiều chủng Salmonella nhưng chỉ có 3 chủng gây bệnh chủ yếu là:
– Salmonella gallinarum: gây bệnh thương hàn trên gà lớn và gà con.
: Những điều bạn cần biết về bệnh thương hàn ở gà để điều trị triệt để Update 12/2024
– Salmonella typhimurium: gây bệnh phó thương hàn trên gà con và gà lớn.
: Bệnh gà ăn không tiêu, chướng diều – Cách chữa trị hiệu quả Update 12/2024
– Salmonella pullorum: gây bệnh bạch lỵ trên gà con 3 tuần tuổi.
Trong đó, bệnh thương hàn trên gà thuộc type bệnh nguy hiểm, tốc độ gây thiệt hại nhanh, lây lan nhanh, do vậy người chăn nuôi cần hiểu về bệnh và có phương án phòng bệnh sớm, hiệu quả.
Các triệu chứng rất phổ biến và thường gặp nhất của bệnh thương hàn trên gà là ỉa chảy, phân trắng có nhiều dịch nhầy, gà ủ rũ, xù lông, kém ăn, khớp sưng to khó đi lại, phân dính bết hậu môn, trường hợp nặng khiến gà không đi ngoài được, chướng bụng và chết nhiều.
Lứa tuổi gà dễ mắc bệnh thương hàn
Bệnh thương hàn xảy ra ở nhiều giai đoạn sinh trưởng của gà. Từ gà mới nở, gà được vài tuần tuổi, gà trưởng thành. Tuy nhiên, xảy ra phổ biến nhất là ở gà mái đẻ trứng.
Bệnh dễ xảy ra vào thời điểm nắng nóng hoặc mưa lũ kéo về đột ngột. Ngoài ra, chăn nuôi đàn gà trong môi trường ẩm thấp kéo dài, chuồng trại không được vệ sinh thường xuyên cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh ở các lứa tuổi của gà.
Salmonella gây bệnh cho gà như thế nào?
Bệnh do Samonella có thể lây lan thông qua cả hai phương thức truyền dọc (từ mẹ sang con) và truyền ngang (giữa các con gà trong đàn).
- Lây truyền dọc: vi khuẩn từ buồng trứng xâm nhập vào phôi hoặc từ lỗ huyệt lây lan qua vỏ trứng, rồi vào trong máy ấp trứng và truyền lây cho gà con.
- Lây truyền ngang: gà con mới nở trong máy ấp bị nhiễm bệnh và lan truyền bệnh cho gà con ấp cùng máy; hoặc gà bệnh hay gà sống sót sau bệnh trở thành vật mang trùng làm lây lan cho những con khác.
Quá trình lây truyền ngang có thể xảy ra thông qua tiếp xúc trực tiếp với cá thể bệnh hoặc gián tiếp thông qua tiếp xúc với thức ăn, nước uống, chất thải (phân) hay dụng cụ chăn nuôi mang mầm bệnh. Trong đó, quan trọng nhất là lây nhiễm qua phân chứa mầm bệnh.
Nguyên nhân gây bệnh thương hàn ở gà
Nguyên nhân chính khiến gà mắc bệnh thương hàn là do vi khuẩn Salmonella gallinarum pullorum gây ra. Vi khuẩn này được tìm thấy trong cả động vật máu lạnh và động vật máu nóng, thậm chí chúng có cả trong môi trường.
Trong thiên nhiên gà, gà tây, gà sao mẫn cảm với bệnh, các loài thủy cầm hay các loài chim hoang đều có thể mang mầm bệnh nhưng không có biểu hiện bệnh.
- Ở gà con bị bệnh vi khuẩn có trong máu, phủ tạng, tủy xương, túi lòng đỏ chưa tiêu.
- Ở gà lớn mầm bệnh có trong buồng trứng, dịch hoàn, các cơ quan có biểu hiện bệnh tích.
Triệu chứng của bệnh thương hàn
Các triệu chứng rất phổ biến và thường gặp nhất của bệnh thương hàn ở gà là ỉa chảy, phân trắng có nhiều dịch nhầy. Gà ủ rũ, xù lông, kém ăn, khớp sưng to khó đi lại, phân dính bết hậu môn. Trường hợp nặng khiến gà không đi ngoài được, chướng bụng và chết nhiều.
Bệnh thương hàn ở gà có thời gian ủ bệnh khoảng từ 3 – 4 ngày, ở thể cấp tình tỷ lệ chết cao, từ 70 – 100%. Tùy vào từng lứa tuổi của gà mắc bệnh và độc lực của vi khuẩn mà bệnh thương hàn gà có các triệu chứng khác nhau, cụ thể:
Triệu chứng ở gà con
Trong quá trình ấp, nếu theo dõi có thể phát hiện đàn gà bị bệnh hay không:
- Cuối ngày 18, khi chuyển gà từ máy ấp sang máy nở, dấu hiệu đầu tiên là gà mổ mỏ nhưng phôi chết nhiều.
- Nếu phôi không chết thì yếu ớt, còi cọc.
- Cuối ngày 21, gà con bị chết do quá yếu không đạp vỡ vỏ chui ra được.
Gà bị tiêu chảy, phân trắng xuất hiện chất nhầy
Quan sát sẽ thấy phân dính vào hậu môn, đóng cục
Khớp sưng phù là một trong những biểu hiện của gà mắc bệnh do Salmonella.
Tỷ lệ chết cao thường ở hai thời kỳ:
- Thời kỳ đầu: Ngày thứ 5-7 sau khi nở, gà con chết do nở từ trứng bị nhiễm bệnh.
- Thời kỳ hai: Cuối tuần lễ thứ 2 (ngày 13-15), gà con chết do bị nhiễm bệnh từ máy ấp.
Triệu chứng ở gà trưởng thành
- Thường hay mắc ở thể ẩn tính.
- Gà bệnh thường có biểu hiện tiêu chảy phân loãng màu xanh, khát nước, mào nhợt nhạt.
- Gà mái bị bệnh xoang bụng tích nước do viêm buồng trứng và viêm phúc mạc. Bụng gà trễ xuống đứng dáng đứng “chim cánh cụt”.
- Gà ốm yếu, giảm ăn, sụt cân
- Với gà đẻ, tỷ lệ đẻ giảm.
Bệnh tích
Bệnh tích điển hình là các điểm hoại tử đốm trắng trên các cơ quan nội tạng như: tim, gan, phổi, mề, ruột và phúc mạc.
Trong trường hợp bệnh cấp tính: các biểu hiện thường bắt đầu bằng giảm lượng thức ăn tiêu thụ và giảm khả năng sản xuất trứng. Tỷ lệ thụ tinh và tỷ lệ nở giảm đáng kể; tiêu chảy; tỷ lệ tử vong giao động từ 10-90%. Khoảng 1/3 gà con mới nở từ đàn gà mẹ nhiễm bệnh bị chết ngay từ khi vừa nở ra.
Bệnh tích ở gà con
- Túi lòng đỏ không tiêu có mùi hôi khắm, trong có chứa chất nhầy màu trắng
- Gan và lá lách sưng to, xuất hiện nhiều điểm hoại tử có màu trắng lấm tấm
- Quan sát thấy thận gà sung huyết đỏ, phổi tim và thành dạ dày có nhiều điểm trắng xám nhạt
- Khi mổ thấy màng ngoài bao quanh tim có chứa nhiều dịch rỉ vàng
- Ruột viêm với các mảng trắng trên niêm mạc ruột
Gà trưởng thành
- Xác gầy cồm, viêm hoại tử mãn tính ở các cơ quan phủ tạng.
- Gan sưng, trên bề mặt gan có những nốt hoại tử to nhỏ không đều, cơ tim, phổi, mề ruột hoại tử.
- Viêm bao tim, bao tim dầy lên trong bao tim chứa dịch thẩm xuất có fibrin.
- Lách sưng to gấp 2¸ 3 lần, ruột viêm hoại tử loét ở quay tá tràng thành từng vệt trên niêm mạc.
- Buồng trứng méo mó, dị hình có màu vàng nâu, xanh đen.
- Viêm buồng trứng dẫn đến viêm phúc mạc làm cho ruột, ống dẫn trứng và thành bụng dính lại với nhau.
- Xoang bụng có nhiều dịch viêm và fibrin.
- Một số con viêm khớp mãn tính.
- Ở gà trống có những nốt hoại tử to nhỏ ở dịch hoàn.
Chẩn đoán
- Dựa vào các triệu chứng lâm sàng: viêm ruột tiêu chảy, đẻ trứng non, dễ vỡ
- Phân lập vi khuẩn và nuôi cấy từ mẫu bệnh phẩm.
- Các phản ứng ngưng kết (HA, AGID).
- Phản ứng miễn dịch huỳnh quang gián tiếp.
- Sử dụng phương pháp PCR với máy POCKIT iiPCR chẩn đoán trong vòng 1-2 giờ để thu được kết quả chính xác nhất
Salmonella gây bệnh cho gà như thế nào?
Bệnh do Samonella có thể lây lan thông qua cả hai phương thức truyền dọc (từ mẹ sang con) và truyền ngang (giữa các con gà trong đàn).
: ⚡Bệnh Newcastle – “Hung thần” đối với loài gà Update 12/2024
– Lây truyền dọc: vi khuẩn từ buồng trứng xâm nhập vào phôi hoặc từ lỗ huyệt lây lan qua vỏ trứng, rồi vào trong máy ấp trứng và truyền lây cho gà con.
– Lây truyền ngang: gà con mới nở trong máy ấp bị nhiễm bệnh và lan truyền bệnh cho gà con ấp cùng máy; hoặc gà bệnh hay gà sống sót sau bệnh trở thành vật mang trùng làm lây lan cho những con khác.
Quá trình lây truyền ngang có thể xảy ra thông qua tiếp xúc trực tiếp với cá thể bệnh hoặc gián tiếp thông qua tiếp xúc với thức ăn, nước uống, chất thải (phân) hay dụng cụ chăn nuôi mang mầm bệnh. Trong đó, quan trọng nhất là lây nhiễm qua phân chứa mầm bệnh.
: 5 nguyên nhân làm gà chọi yếu chân và mẹo chữa trị hiệu quả Update 12/2024
Phòng bệnh
Khi chưa có gà bị bệnh:
- Muốn phòng bệnh đạt kết quả tốt thì phải bắt đầu từ khâu ấp trứng, trứng ấp phải được nhập từ những cơ sở không có bệnh.
- Khi phát hiện bệnh phải cách ly con ốm, về nguyên tắc phải tiêu diệt toàn đàn. Xử lý phân gà, rác chất độn chuồng.
- Sát trùng chuồng trại, chú ý đến mật độ nuôi hợp lý.
- Dùng formol để xông lò ấp trứng để tiêu diệt mầm bệnh
- Thường xuyên kiểm tra vệ sinh máng ăn, máng nước, bổ sung các nguyên tố vi lượng, vitamin để tăng sức đề kháng cho gà.
- Gà mới mua về phải cách ly và theo dõi.
- Sát trùng máy ấp và trứng ấp.
- Cách ly gà con và gà lớn.
- Định kỳ kiểm tra máu gà, những đàn có tỷ lệ nhiễm > 20% không được giữ làm giống.
Khi đã có gà mắc bệnh:
Khi phát hiện gà có các triệu chứng bệnh → lập tức cách ly những con yếu, bệnh ra một khu vực riêng để điều trị.
Sau đó:
– Khử trùng toàn bộ khu vực chuồng nuôi liên quan và ở gần khu vực phát bệnh thương hàn trên gà.
– Sử dụng các thuốc giải độc và tăng chức năng gan thận uống liên tục cho đến khi khỏi bệnh.
– Bổ sung đồng thời vitamin tổng hợp, vitamin K để tăng sức đề kháng cho gà.
– Bổ sung men tiêu hóa vào trong thức ăn, thúc đẩy và hỗ trợ gà trong quá trình tiêu hóa.
Phác đồ điều trị thương hàn gà
Khi gà mắc bệnh thương hàn, công tác điều trị thường ít mang lại hiệu quả, việc điều trị chỉ có ý nghĩa làm giảm tổn thất kinh tế.
Điều trị bệnh
Trộn Tetracylin hoặc Oxytetracyclin vào thức ăn, trộn 1 – 2g với 10kg thức ăn, cho ăn 5 – 7 ngày Streptomycin: Tiêm bắp hoặc dưới da liều 50 – l00 mg/kg thể trọng
Hòa dung dịch B complex vào nước cho uống: 50ml pha với 3l nước cho 100 gà uống.
Trợ sức và nâng cao thể trạng gà
Ngoài việc sử dụng thuốc trị bệnh thương hàn gà, người nuôi cần bổ sung thêm các chất điện giải, vitamin, men tiêu hóa, khoáng chất để tăng cường sức khỏe cho gà nuôi.
Bệnh thương hàn ở gà diễn biến rất phực tạp, tỷ lệ chết có thể lên đến 100% nếu không khắc phục kịp thời. Vì thế, Thanke.net khuyến khích người nuôi nên định kỳ xét nghiệm bệnh, chẩn đoán và sàng lọc những con bị nhiễm bệnh, từ đó cách ly và có các biện pháp phòng trị hiệu quả nhất. Nếu trong trường hợp dịch bệnh đã lan rộng thì cần sự tư vấn từ cơ sở thú y gần nhất, tiêu hủy khi cần để tránh lây lan sang các vùng lân cận.
